Viêm xoang: nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán sớm và điều trị

Viêm xoang là tình trạng viêm nhiễm xảy ra ở niêm mạc xoang, gây ra nhiều triệu chứng khó chịu ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Bệnh viêm xoang có thể cấp tính hoặc mạn tính, và việc chẩn đoán sớm, tìm ra nguyên nhân gây viêm xoang và điều trị kịp thời rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng.

Nguyên nhân gây viêm xoang

Có rất nhiều nguyên nhân gây viêm xoang, trong đó dị ứng là một trong những yếu tố phổ biến. Viêm mũi dị ứng có thể dẫn đến viêm và sưng niêm mạc mũi, gây tắc nghẽn xoang mũi và dẫn đến viêm xoang. Các tác nhân gây dị ứng như phấn hoa, bụi nhà, lông động vật có thể kích thích phản ứng viêm trong mũi xoang, làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm xoang. Ngoài ra, polyp mũi, là những khối u lành tính phát triển trong niêm mạc mũi, cũng có thể gây tắc nghẽn xoang và dẫn đến viêm nhiễm. Vách ngăn mũi lệch cũng là một nguyên nhân gây viêm xoang, vì nó làm hẹp đường dẫn lưu xoang, tạo điều kiện cho vi khuẩn và virus phát triển.

Viêm xoang do vi khuẩn, virus hoặc nấm cũng rất thường gặp. Sau một đợt viêm mũi xoang cấp tính do virus (ví dụ như cảm lạnh thông thường), vi khuẩn có thể xâm nhập và gây nhiễm trùng xoang, dẫn đến viêm xoang cấp tính. Trong trường hợp viêm xoang mạn tính, các yếu tố như hệ miễn dịch suy yếu, các bệnh lý nền (như xơ nang), hoặc tiếp xúc thường xuyên với các chất ô nhiễm cũng có thể đóng vai trò quan trọng trong việc gây viêm xoang. Việc xác định chính xác nguyên nhân gây viêm xoang rất quan trọng để lựa chọn pháp đồ điều trị phù hợp và hiệu quả. Bệnh truyền nhiễm cũng là một yếu tố cần xem xét, đặc biệt ở trẻ em.

Triệu chứng sớm của viêm xoang

Các triệu chứng viêm xoang có thể khác nhau tùy thuộc vào loại viêm xoang (cấp tính, bán cấp, hoặc mạn tính) và nguyên nhân gây bệnh. Tuy nhiên, một số triệu chứng thường gặp bao gồm nghẹt mũi, chảy dịch mũi (dịch mũi có thể có màu vàng hoặc xanh), đau ở vùng mặt (đặc biệt là quanh mắt, trán, hoặc má), và giảm hoặc mất khứu giác. Người bệnh cũng có thể cảm thấy mệt mỏi, sốt nhẹ, hoặc ho. Trong trường hợp viêm xoang hàm, bệnh nhân có thể cảm thấy đau răng hàm trên. Các triệu chứng này có thể xuất hiện sau một đợt cảm lạnh hoặc viêm mũi dị ứng. Việc nhận biết sớm các triệu chứng viêm xoang rất quan trọng để được thăm khám và điều trị kịp thời, từ đó giảm các triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng.

Nguyên nhân chính dẫn đến bệnh viêm xoang

Có rất nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến bệnh viêm xoang, và việc xác định chính xác nguyên nhân gây viêm xoang rất quan trọng để có pháp đồ điều trị hiệu quả. Một trong những nguyên nhân chính gây viêm xoang là tình trạng nhiễm trùng do vi khuẩn, virus, hoặc nấm. Viêm xoang do vi khuẩn thường xảy ra sau một đợt viêm mũi xoang cấp tính do virus, khi đó vi khuẩn có thể xâm nhập và gây nhiễm trùng các xoang cạnh mũi. Ngoài ra, các yếu tố như dị ứng, polyp mũi, vách ngăn mũi lệch, và các bệnh lý nền như xơ nang cũng có thể góp phần gây viêm xoang. Trong một số trường hợp, hệ miễn dịch suy yếu hoặc tiếp xúc thường xuyên với các chất ô nhiễm cũng có thể là nguyên nhân gây bệnh. Để chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây viêm xoang, bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng có thể thực hiện các xét nghiệm như nội soi mũi xoang, chụp CT scan xoang, hoặc xét nghiệm dị ứng.

Các tác nhân gây nhiễm trùng xoang

Nhiễm trùng xoang thường do các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, virus, hoặc nấm gây ra, và đây là một trong những nguyên nhân chính gây nên tình trạng viêm xoang. Viêm xoang do vi khuẩn thường xảy ra sau một đợt viêm mũi xoang cấp tính do virus, ví dụ như cảm lạnh thông thường. Các loại vi khuẩn thường gặp gây nhiễm trùng xoang bao gồm Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, và Moraxella catarrhalis. Virus cũng có thể là tác nhân gây viêm xoang, đặc biệt là trong các trường hợp viêm xoang cấp tính. Trong một số trường hợp hiếm gặp, nấm có thể gây nhiễm trùng xoang, đặc biệt ở những người có hệ miễn dịch suy yếu. Để điều trị nhiễm trùng xoang, bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng sinh (trong trường hợp nhiễm trùng do vi khuẩn), thuốc kháng virus (trong trường hợp nhiễm trùng do virus), hoặc thuốc kháng nấm (trong trường hợp nhiễm trùng do nấm). Bên cạnh đó, việc duy trì vệ sinh mũi xoang tốt, tránh tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng và các chất ô nhiễm cũng rất quan trọng để ngăn ngừa nhiễm trùng xoang và giảm nguy cơ mắc bệnh viêm xoang.

Dấu hiệu viêm xoang trở nặng

PSG TS BS Ngô Văn Công tận tụy với người bệnh

Khi tình trạng viêm xoang trở nặng, các triệu chứng viêm xoang không chỉ trở nên nghiêm trọng hơn mà còn có thể xuất hiện các dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm. Nghẹt mũi trở nên nghiêm trọng hơn, gây khó thở và ảnh hưởng đến giấc ngủ. Dịch mũi có thể chuyển sang màu vàng đậm hoặc xanh, có mùi hôi khó chịu, đây là dấu hiệu của nhiễm trùng xoang do vi khuẩn. Đau ở vùng mặt trở nên dữ dội hơn, lan rộng ra các vùng khác như thái dương, đỉnh đầu, hoặc sau gáy. Đau có thể tăng lên khi cúi đầu hoặc khi ấn vào các xoang bị viêm. Sốt cao là một dấu hiệu cảnh báo nhiễm trùng lan rộng. Các triệu chứng khác có thể bao gồm sưng tấy quanh mắt, nhìn mờ, đau đầu dữ dội, cứng cổ, hoặc thay đổi về tinh thần. Nếu bạn hoặc người thân có bất kỳ dấu hiệu viêm xoang trở nặng nào, cần phải đến bệnh viện hoặc phòng khám ngay lập tức để được thăm khám và điều trị kịp thời. Viêm xoang trở nặng có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như viêm màng não, áp xe não, hoặc viêm mô tế bào quanh hốc mắt, có thể gây nguy hiểm đến tính mạng.

Chẩn đoán triệu chứng viêm xoang

Chẩn đoán viêm xoang dựa trên việc đánh giá các triệu chứng lâm sàng, khám thực thể và thực hiện các xét nghiệm cận lâm sàng cần thiết. Đầu tiên, bác sĩ sẽ hỏi bệnh sử chi tiết về các triệu chứng hiện tại, tiền sử bệnh lý (như dị ứng, polyp mũi, hoặc các bệnh lý nền), và các yếu tố nguy cơ (như tiếp xúc với các chất ô nhiễm hoặc khói thuốc lá). Sau đó, bác sĩ sẽ tiến hành khám thực thể, tập trung vào vùng mũi xoang. Nội soi mũi xoang là một thủ thuật quan trọng giúp bác sĩ quan sát trực tiếp niêm mạc mũi, các xoang cạnh mũi và phát hiện các bất thường như viêm và sưng, polyp mũi, vách ngăn mũi lệch, hoặc dịch mủ. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định chụp CT scan xoang để đánh giá chi tiết hơn về cấu trúc xoang, phát hiện các tổn thương sâu bên trong và loại trừ các bệnh lý khác. Xét nghiệm dịch mũi có thể được thực hiện để xác định tác nhân gây nhiễm trùng (vi khuẩn, virus, hoặc nấm) và lựa chọn pháp đồ điều trị kháng sinh phù hợp. Xét nghiệm dị ứng cũng có thể được thực hiện để xác định các tác nhân gây dị ứng và có kế hoạch phòng ngừa và điều trị phù hợp. Việc chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây viêm xoang rất quan trọng để có thể điều trị viêm xoang hiệu quả.

Thuốc và phương pháp điều trị thường dùng

Để điều trị viêm xoang, có nhiều pháp đồ điều trị khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân gây viêm xoang và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Trong trường hợp viêm xoang cấp tính do vi khuẩn, bác sĩ thường kê đơn thuốc kháng sinh để tiêu diệt vi khuẩn và giảm viêm nhiễm. Thuốc thông mũi có thể được sử dụng để giảm nghẹt mũi và giúp dẫn lưu xoang tốt hơn. Thuốc giảm đau, chẳng hạn như paracetamol hoặc ibuprofen, có thể giúp giảm đau ở vùng mặt và đầu. Trong trường hợp viêm xoang do dị ứng, thuốc kháng histamin có thể giúp giảm phản ứng viêm và các triệu chứng dị ứng. Corticosteroid dạng xịt mũi có thể được sử dụng để giảm viêm và sưng niêm mạc mũi. Rửa mũi bằng nước muối sinh lý là một biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả để làm sạch xoang mũi, loại bỏ dịch mũi và các tác nhân gây kích ứng. Trong trường hợp polyp mũi gây tắc nghẽn xoang, phẫu thuật cắt bỏ polyp có thể được chỉ định. Phẫu thuật nội soi xoang có thể được thực hiện để mở rộng các lỗ dẫn lưu xoang, cải thiện sự thông thoáng của xoang mũi và giảm nguy cơ tái phát viêm xoang. Việc tuân thủ đúng hướng dẫn của bác sĩ và sử dụng thuốc đúng liều lượng rất quan trọng để đạt được hiệu quả điều trị tốt nhất.

Ngoài các loại thuốc và phương pháp điều trị kể trên, một số biện pháp hỗ trợ khác cũng có thể giúp giảm các triệu chứng viêm xoang và tăng cường hiệu quả điều trị. Ví dụ, bạn có thể thử:

• Hít hơi nước nóng để làm loãng dịch mũi, giảm nghẹt mũi và làm dịu niêm mạc mũi.
• Sử dụng máy tạo độ ẩm trong nhà để duy trì độ ẩm không khí, ngăn ngừa khô mũi và giảm kích ứng xoang mũi.

Uống nhiều nước giúp làm loãng dịch mũi và tạo điều kiện thuận lợi cho việc dẫn lưu xoang. Tránh tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng và các chất ô nhiễm, chẳng hạn như khói thuốc lá, bụi bẩn, và hóa chất, có thể giúp giảm phản ứng viêm và ngăn ngừa bệnh viêm xoang tái phát. Nghỉ ngơi đầy đủ và ăn uống lành mạnh cũng rất quan trọng để tăng cường hệ miễn dịch và giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng. Trong một số trường hợp, các biện pháp điều trị thay thế như châm cứu hoặc xoa bóp xoang có thể giúp giảm đau và cải thiện lưu thông máu trong vùng xoang. Tuy nhiên, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ biện pháp điều trị thay thế nào.

Cách phòng ngừa bệnh viêm xoang tái phát

Để phòng ngừa bệnh viêm xoang tái phát, việc duy trì vệ sinh mũi xoang tốt rất quan trọng. Có nhiều biện pháp bạn có thể thực hiện, bao gồm:

• Rửa mũi hàng ngày bằng nước muối sinh lý giúp loại bỏ dịch mũi, bụi bẩn và các tác nhân gây kích ứng, giữ cho xoang mũi luôn sạch sẽ và thông thoáng.
• Tránh tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng, chẳng hạn như phấn hoa, bụi nhà, lông động vật, và nấm mốc, có thể giúp giảm phản ứng viêm và ngăn ngừa bệnh viêm xoang tái phát.
• Kiểm soát tốt các bệnh lý dị ứng, chẳng hạn như viêm mũi dị ứng, bằng cách sử dụng thuốc kháng histamin hoặc liệu pháp miễn dịch, có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh viêm xoang.
• Tránh tiếp xúc với khói thuốc lá, các chất ô nhiễm và hóa chất, vì chúng có thể gây kích ứng niêm mạc mũi và làm tăng nguy cơ viêm xoang.

Ngoài ra, duy trì độ ẩm không khí trong nhà, đặc biệt là trong mùa đông, bằng cách sử dụng máy tạo độ ẩm, có thể giúp ngăn ngừa khô mũi và giảm kích ứng xoang mũi. Uống đủ nước hàng ngày giúp làm loãng dịch mũi và tạo điều kiện thuận lợi cho việc dẫn lưu xoang.

Ngoài ra, việc tăng cường hệ miễn dịch cũng rất quan trọng để phòng ngừa bệnh viêm xoang tái phát. Để làm được điều này, bạn có thể áp dụng nhiều phương pháp khác nhau, ví dụ như:

• Ăn uống lành mạnh, giàu vitamin và khoáng chất, có thể giúp tăng cường sức đề kháng của cơ thể.
• Tập thể dục thường xuyên giúp cải thiện lưu thông máu và tăng cường hệ miễn dịch.
• Ngủ đủ giấc giúp cơ thể phục hồi và tái tạo năng lượng.

Tiêm phòng cúm hàng năm có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh viêm mũi xoang cấp tính do virus, một trong những nguyên nhân thường gặp gây viêm xoang. Điều trị triệt để các bệnh lý nền, chẳng hạn như polyp mũi, vách ngăn mũi lệch, hoặc các bệnh lý miễn dịch, có thể giúp giảm nguy cơ viêm xoang tái phát. Thăm khám định kỳ với bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng giúp phát hiện sớm các bất thường và điều trị kịp thời, từ đó ngăn ngừa bệnh viêm xoang tái phát. Trong trường hợp bạn mắc bệnh viêm xoang mạn tính, việc tuân thủ đúng phác đồ điều trị và tái khám định kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ rất quan trọng để kiểm soát bệnh và ngăn ngừa các đợt cấp. Việc kết hợp các biện pháp phòng ngừa trên với pháp đồ điều trị phù hợp có thể giúp bạn kiểm soát chứng viêm xoang hiệu quả và cải thiện chất lượng cuộc sống.